"Herosi mitów germańskich. Sigurd bohater Północy"

Autor: Artur Szrejter
Tytuł: "Herosi mitów germańskich. Sigurd bohater Północy"
Tom: II
Seria: Wierzenia Germanów
Wydawnictwo: Instytut Wydawniczy Erica, 2016
Ilość stron: 393
Okładka: twarda

Herosi mitów germańskich to dwutomowa publikacja popularnonaukowa Artura Szrejtera, w której autor przybliża dzieje najsłynniejszego rodu bohaterów z mitycznych opowieści starogermańskich - Wölsungów, analizuje treści mitów, wyjaśnia ich znaczenie i symbolikę w celu ukazania zmian społeczno - obyczajowych, jakim podlegały plemiona germańskie na przestrzeni wieków. Pierwsza część, Sigurd Pogromca Smoka i inni Wölsungowie, koncentrowała się na wszechstronnym omówieniu biografii poszczególnych członków rodu w kontekście przeobrażeń opowieści o bohaterach starogermańskich, począwszy od protoplasty Sigiego, skończywszy na synach Sigmunda - z wyłączeniem najsłynniejszego z nich, Sigurda. Jego losy Szrejter szeroko omawia i dogłębnie analizuje już w tomie drugim, zatytułowanym Sigurd bohater Północy.

Jako że syn Sigmunda był najsławniejszym herosem w tradycji Germanów tak skandynawskich, jak i kontynentalnych, powstały liczne warianty traktującej o nim opowieści. Autor siłą rzeczy ogranicza się do analizy najistotniejszych wersji, które przechowały najwięcej archaicznych treści, a więc pieśni o bohaterach z Eddy Poetyckiej, Sagi o Wölsungach, Opowieści o Norna - Geście. Sięga również do znacznie bardziej przetworzonej, wywodzącej się z tradycji niemieckiej Pieśni o Nibelungach oraz utrzymanej w duchu parodystycznym niemiecko - skandynawskiej Sagi o Thidreku czy nawet dworskiej poezji minnesingerów.

Szrejter drobiazgowo, wyczerpująco i wszechstronnie omawia każdy aspekt biografii Sigurda, rozbierając poszczególne elementy mitu na czynniki pierwsze i poddając je gruntownej analizie, czym udowadnia, że nawet pozornie najbłahszy motyw, mało znaczące wydarzenie czy nieistotne słowo niosły ze sobą określone, ważkie treści kulturowe, dające nam wgląd w obyczajowość, światopogląd i warstwę religijną dawnych Germanów, rejestrując wszelkie zmiany, jakim podlegały one na przestrzeni wieków. Autor zwraca uwagę na elementy szamanistyczne w opowieści o Sigurdzie i obrazie samego herosa, kwestię kultu żeńskich bogiń płodności przy okazji omawiania postaci i roli Brynhildr oraz przemiany postaci bohatera będące odzwierciedleniem boskiej kariery Odyna (która z kolei jest odbiciem przekształceń religii germańskiej); wskazuje warstwy pierwotne mitu oraz elementy, które uległy modyfikacjom w wyniku zmian obyczajowych i światopoglądowych.

Opierając się na micie Sigurda i pozostałych Wölsungów, Szrejter przedstawia swoją wizję rozwoju wizerunku germańskiego herosa - od bohatera szamanistycznego, przekonanego o niezmienności przeznaczenia, poprzez wolnego, zindywidualizowanego wojownika zdolnego do kształtowania własnego losu epoki wikingów po jego zmierzch w okresie silnych władców zjednoczonych królestw, wskazując na ewolucję motywu przeznaczenia i zwracając uwagę na to, że przeobrażenia te są efektem przemian społeczno - obyczajowych plemion germańskich od późnej starożytności do końca wczesnego średniowiecza. Jednocześnie autor szeroko omawia proces powstawania sagi na przestrzeni stuleci, pochylając się nad wszelkimi kompilacjami i redakcjami tekstu, wynikającymi z tychże przemian.

Artur Szrejter, jak wspomniałam wcześniej, bierze pod lupę również tradycję niemiecką, tak bardzo odbiegającą od skandynawskiej, wskazując podobieństwa i różnice obu wersji oraz podkreślając zmiany, jakie zostały wprowadzone do opowieści o Sigurdzie pod wpływem chrześcijaństwa czy kultury dworskiej. Opowiada także o zabytkach archeologicznych związanych z herosem, podaje przykłady jego obecności oraz żywotności mitu we współczesnej kulturze i popkulturze, zamykając tę część publikacji krótkim biogramem trzyletniego syna Sigurda oraz obszernym podsumowaniem zawierającym wnioski, spostrzeżenia i główne hipotezy, a więc kwestie przekształcania wizerunku herosa dostosowane do etapów rozwoju społecznego dawnych Germanów, niejednorodności cyklu o Wölsungach i konsekwencjach tego faktu, a także roli myślenia magicznego ukształtowanego w czasach pogańskich i długo obecnego w epoce chrześcijańskiej, mającego odbicie w Sadze.

Drugą część tomu stanowi dokonany przez autora przekład pierwszych 33 rozdziałów Sagi o Wölsungach, w którym Szrejter kładzie szczególny nacisk nie na podkreślenie walorów literackich tekstu, ale wierność pierwowzorowi, pozwalający na  mitoznawczą i etnologiczną analizę utworu. Lektura przekładu jest dzięki temu może mniej płynna, ale z pewnością bogatsza i pełniejsza (również za sprawą obszernych i wyczerpujących przypisów), pozwalająca czytelnikowi pewniej i śmielej poruszać się w świecie germańskich wierzeń.

Drugi, poświęcony Sigurdowi tom, stanowi integralną część z tomem pierwszym; tworzą one wszechstronną, gruntowną i wnikliwą publikację ukazującą bogactwo starogermańskich wierzeń i obyczajowości, rozmaite aspekty kultury - zarówno materialnej, jak i duchowej, z uwzględnieniem wszelkich zmian, jakim społeczności germańskie podlegały na przestrzeni wieków. Herosi mitów germańskich to prawdziwa skarbnica wiedzy, rozległe i kompleksowe, a przy tym spójne i przystępne opracowanie, które jest w stanie usatysfakcjonować najbardziej wymagającego odbiorcę i istna gratka dla każdego miłośnika tematyki. Ja jestem zachwycona, szczerze i gorąco polecam!

Moja ocena: 5/5

za możliwość zagłębienia się w świat germańskich wierzeń dziękuję Instytutowi Wydawniczemu Erica oraz Autorowi :)