"Królowie przeklęci" t.III

Autor: Maurice Druon
Tytuł serii: "Królowie przeklęci" t.III
Tytuły powieści wchodzących w skład tomu: "Lew i lilie", "Kiedy król gubi swój kraj"
Wydawnictwo: Otwarte, 2016
Ilość stron: 577
Okładka: twarda

Wszystko, co dobre, szybko się kończy - podobnie jak moja niemal miesięczna przygoda z Królami przeklętymi Maurice'a Druona. Nadzieje, jakie wiązałam z trzecim, ostatnim tomem, były ogromne, ale niebezpodstawne - powstały na bazie wyłącznie pozytywnych wrażeń wyniesionych z lektury pięciu poprzednich powieści cyklu. Sposób, w jaki Druon przedstawia średniowieczne realia, opowiada o konflikcie Kapetyngów z Plantagenetami i przywołuje ten fragment francuskiej historii, który mieści się między okresem rządów Filipa Pięknego i Jana II Dobrego, wprowadza w wydarzenia poprzedzające wybuch wojny stuletniej i jej przebieg aż do klęski Francuzów pod Poitiers, fascynuje i zachwyca.

O ile jednak pierwsza z powieści wchodzących w skład III tomu, Lew i lilie, stanowi godną kontynuację znakomitych poprzedniczek, o tyle druga, Kiedy król gubi swój kraj - z kilku względów, o których poniżej - rozczarowuje i w sporym stopniu niweluje pozytywne wrażenia, jakie pozostawił po sobie cały cykl Maurice'a Druona.

We Francji, po śmierci Filipa Pięknego, nastąpił nieoczekiwany regres. Czy to w wyniku klątwy spalonego na stosie mistrza templariuszy Jakuba de Molaya czy też z innych przyczyn, trzej synowie Króla z Żelaza wstępowali kolejno na tron i przedwcześnie umierali, nie doczekawszy męskiego potomka. Kiedy umiera Karol IV, za sprawą intryg Roberta d’Artois, korona przechodzi w ręce młodszej gałęzi Kapetyngów – królem zostaje Filip Walezjusz, lekkomyślny monarcha o wygórowanych ambicjach, który przez dziesięć lat nieudolnych rządów nie zdołał umocnić swej pozycji, co między innymi sprowokowało Edwarda III Plantageneta do wywołania sporu dynastycznego.

Tymczasem w Anglii, uwielbiani dotąd królowa Izabela i jej kochanek Mortimer, na wskutek despotycznych i krwawych rządów i nienasyconych ambicji, stają się przedmiotem powszechnej nienawiści. Młody król Edward III, w którym wszyscy dopatrują się cech jego wielkiego dziada Filipa Pięknego, rozprawia się z Mortimerem, skazując go na śmierć i przejmuje ster rządów. Ulegając podszeptom Roberta d’Artois, szukającym zemsty na Filipie Walezjuszu, sięga po francuską koronę, wszczynając wojnę z Kapetyngiem o sukcesję. Nieudolne rządy Walezjusza, klęska pod Crecy i epidemia czarnej śmierci, która w owym czasie spustoszyła Europę – to był dopiero początek upadku Francji; za czasów jego syna, Jana II Dobrego, królestwo sięgnęło dna. Przegrana bitwa pod Poitiers, królewska niewola, zniszczenia wojenne, samowola feudałów i chłopskie powstania, pogrążają kwitnący dotąd kraj w anarchii.

Jako się rzekło, szóstej powieści cyklu (a pierwszej w trzecim tomie) niczego zarzucić nie można – nie zmienia się styl, sposób narracji czy tempo akcji – wątki składające się na przebogatą fabułę tkane są pieczołowicie i z rozmachem, jaki cechował poprzednie części Królów przeklętych. Lekturze ostatniego tomu serii towarzyszy poczucie, że wydarzenia, które śledzimy od kilkuset stron, nieubłaganie przybliżają nas do sedna, do dramatycznego finału, jakim jest upadek Francji i wybuch wojny stuletniej. Dopiero teraz dociera do czytelnika, jaką maestrią wykazał się Druon, wiodąc go licznymi labiryntami wielowątkowej fabuły, nie pozwalając ani na chwilę zgubić się w gąszczy wydarzeń, dat i bohaterów, prezentując przy tym nie tylko losy poszczególnych francuskich monarchów, ale też zawiłe i złożone przyczyny najgłośniejszego i najdłuższego średniowiecznego konfliktu. Zaczęło się od skandalu w wieży Nesle – zdrada królowej Małgorzaty Burgundzkiej i niepewność pochodzenia królewskiej córki Joanny doprowadziły do ustanowienia prawa salickiego, wykluczającego kobiety z sukcesji, a co za tym idzie, podważającego prawa do francuskiego tronu Edwarda III Plantageneta, syna Izabeli Francuskiej, co z kolei stało się jedną z przyczyn wojny stuletniej. Również kilkudziesięcioletni konflikt o sukcesję w hrabstwie Artois pomiędzy Robertem a jego stryjną Mahaut, który eskalował do tego stopnia, że stał się kolejną przyczyną międzynarodowego konfliktu – takich historii o pozornie błahych początkach, które rozdęły się do niebotycznych rozmiarów i zaowocowały, czy też raczej złożyły się na tragedię, która pogrążyła na długie lata w wojnie dwa królestwa, jest w cyklu Druona więcej; te dwie należą do bodaj najistotniejszych i najbardziej spektakularnych. Czytelnik odczuwa ogromną satysfakcję, kiedy odkrywa, że wątki, które uważnie śledził od pierwszych stron, dynamicznie ewoluują, zaś w finale splatają się  w finezyjny, intrygujący, wielowymiarowy historyczny scenariusz, którego nie wymyśliłby najbardziej kreatywny czy genialny twórca literacki.

Lekturze ostatnich części Królów przeklętych towarzyszy delikatna nostalgia i smutek – chcąc nie chcąc czytelnik zżył się z bohaterami, jeśli nie polubił, to przynajmniej przywykł, oswoił się z nimi, a kończące się wątki  - Izabeli i Mortimera, Roberta d’Artois, królów należących do głównej gałęzi Kapetyngów - generują uczucie pustki. Jeśli dodać do tego wrażenie nieubłaganie nadciągającej katastrofy (pod którą grunt doskonale Druon przygotowywał na kartach poprzednich pięciu powieści), zwieńczenie cyklu zapowiada się co najmniej tak samo rewelacyjnie, jednak… po tak rozbudzonych apetytach przychodzi kolej na ostatnią, siódmą powieść. I już pierwsze zdania wprowadzają czytelnika w konsternację. Które przechodzi w rosnące rozczarowanie, utrzymujące się do samego końca – o ile odbiorcy starczy cierpliwości, by do niego dotrwać.

Kiedy król gubi swój kraj jest powieścią, którą od poprzedniczki, Lwa i lilii, dzieli dystans siedemnastu lat i być może to jest przyczyną diametralnej zmiany stylu, która sprawia, że lektura ostatniej części cyklu jest istną torturą. Narracja z trzecioosobowej, prowadzonej przez narratora wszechwiedzącego, zmienia się na pierwszoosobową, będącą niczym innym, jak monologiem kardynała, Eliasza de Talleyrand – Perigord, wysłannika papieża, który przed bitwą pod Poitiers miał wynegocjować rozejm między Janem II Dobrym a Edwardem III Plantagenetem. Kardynał na nieco ponad dwustu pięćdziesięciu stronach opowiada o wydarzeniach, jakie miały miejsce za panowania Jana II Dobrego, a jest to opowieść bogata w szczegóły, zwyczajnie rozwlekła i nużąca, stanowiąca nie lada wyzwanie dla najbardziej nawet wytrwałych czytelników. 

Próbując śledzić bieg wydarzeń, trudno odróżnić informacje mniej istotne od ważkich, zwłaszcza, że narrator ma skłonność do odbiegania od tematu i nadmiernego zagłębiania się w niepotrzebne szczegóły. Czytelnik, nie mając poczucia uczestnictwa w rozgrywających się wydarzeniach (jak to miało miejsce w poprzednich częściach serii z narracją trzecioosobową), nie zapamiętuje ich tak łatwo i nie orientuje się biegle w zawiłościach fabuły, jeśli ma problem z koncentracją i śledzeniem jej nużącego biegu. Frustracji wynikającej z tego faktu towarzyszy niedosyt, jaki generuje urwanie fabuły w momencie, który mógłby być punktem wyjścia dla kolejnej powieści spod szyldu Królów przeklętych, jak i rozczarowanie tak mało porywającym i słabym zwieńczeniem znakomitego przecież cyklu. Przykro o tym pisać, ale głęboko niesatysfakcjonująca siódma powieść mocno rzutuje na odbiór całości. Z perspektywy czasu stwierdzam, że lepiej byłoby sobie odpuścić ostatnią część trzeciego tomu, by zachować megapozytywne wrażenia z lektury całego cyklu i trwać w zachwycie dla twórczości i mistrzowskiego pióra Maurice’a Druona.

Moja ocena: 4/5

Opublikowane na stronie: http://lubimyczytac.pl/ksiazka/273981/krolowie-przekleci-tom-3/opinia/34322244#opinia34322244

Moja opinia o pierwszym tomie cyklu: http://zwiedzamwszechswiat.blogspot.com/2016/07/krolowie-przekleci-ti.html

Moja opinia o drugim tomie cyklu: http://zwiedzamwszechswiat.blogspot.com/2016/07/krolowie-przekleci-tii.html#more

za książkę serdecznie dziękuję wydawnictwu Otwarte ;)