"Pępowina"

Autor: Majgull Axelsson
Tytuł: "Pępowina"
Seria: Seria z miotłą
Wydawnictwo: W.A.B., 2013
Ilość stron: 540
Okładka: miękka ze skrzydełkami

Może nie jesteśmy wspaniałe, ty czy ja. Żadna z nas nie dorasta do owej bajecznej wspaniałości, którą udajemy, ale to nie ma znaczenia, bo nikt przecież nie dorasta. (...) Ale w naszym życiu miałyśmy jednak wielkie szczęście. Dano nam urodzić dzieci i trzymać je blisko siebie. Kochałyśmy je... Na przekór wszystkim swoim niepowodzeniom.

Szwedzka pisarka Majgull Axelsson znana jest z tego, że swoją prozą kaleczy, zadaje ból. Tematyka, jaką podejmuje w swoich powieściach, jest szczególnie bliska nam, kobietom; poruszając się w kruchym gąszczu relacji międzyludzkich analizuje charakter więzi łączących pokolenia kobiet, a czyni to w sposób, który niemal mimochodem wystawia naszą równowagę emocjonalną na wielką próbę, który niepostrzeżenie wpycha nas w skórę bohaterów każąc wraz z nimi głęboko przeżywać ich traumę, analizować motywy postępowania, poprzez cierpienie poznawać samego siebie. Axelsson nie ma zwyczaju oszczędzać czytelnika, niczego nie owija w bawełnę. Prostymi słowami dotyka istoty problemu, opowiada o nim z sugestywną głębią, przeraźliwym autentyzmem, przenikliwą mądrością, a przede wszystkim z ogromnym ładunkiem emocjonalnym - nieoczywistym, ale trafiającym prosto w serce. Każdy temat, jaki porusza, do cna wyczerpuje tworząc skończoną całość, poza którą istnieje tylko głęboka cisza. Wyczerpuje też psychicznie czytelnika zmuszając go, by podążał w ślad za cierpieniem i udręką bohaterów.

Nie inaczej jest w przypadku Pępowiny. Bohaterkami najnowszej powieści Axelsson są kobiety, których losy krzyżują się pewnego dnia w przydrożnej gospodzie podczas powodzi nadciągającej do niewielkiego miasteczka Arvika. Właścicielka zajazdu Minna, jej pracownica Anette, była aktorka Marguerite i dziennikarka Ritva spotykają się w niezwyczajnych okolicznościach, a wydarzenie to stanie się katalizatorem ogromnych zmian w ich życiu, ale też wydobędzie na światło dzienne głęboko skrywane, dramatyczne sekrety.

Główną bohaterką powieści jest Minna; to jej postać i jej historia stanowi klamrę spinającą pozostałe. Była niechcianym dzieckiem, które od wczesnego dzieciństwa doświadczało matczynej niechęci, ojcowskiej obojętności, babcinej pogardy. Spokojną, pełną miłości przystań znalazła u swej ciotki Sally, jednak dojmująca samotność, hodowana przez długie lata dzieciństwa, nie dała się łatwo wykorzenić. Z tęsknoty za bliskością drugiego człowieka narodziła się Sofia; Minna, by wynagrodzić córce brak ojca i nie popełnić błędów własnej matki, otoczyła ją kokonem bezwarunkowej miłości, co doprowadziło do tragedii.

Anette to zgorzkniała kobieta, dla której sensem życia stała się opieka nad mężem alkoholikiem i użalanie się nad sobą. To wieczna męczennica, która nie potrafi pokochać własnej córki, gdyż zazdrości jej miłości i zainteresowania dziadków, jakich sama nigdy w dzieciństwie nie zaznała. Niedojrzała emocjonalnie, traktuje córkę jako rywalkę do miłości własnych rodziców. Nienawidzi swego życia, ale boi się do tego przyznać i z nim zerwać, gdyż bardziej niż poniżającej egzystencji obawia się samotności i pustki, jaka wtedy w niej pozostanie.

Marguerite to była aktorka uzależniona od alkoholu. Choć bardzo kocha syna, nie potrafi się z nim porozumieć, znaleźć z nim wspólnego języka. Młodzieńczy bunt, nieudana próba samobójcza, przynależność do sekty bardzo ranią jej matczyne uczucia i wywołują poczucie winy, ale kobieta nie poddaje się w walce o syna.

Życie dziennikarki Ritvy polegało na zaspokajaniu wybujałych ambicji jej ojca, który sukcesy córki traktował w kategoriach osobistego tryumfu, leczył nimi własne kompleksy, porażek zaś nie tolerował. Swoją wolność kobieta drogo okupiła; pozbawiona emocjonalnego wsparcia ojca czuje się zagubiona i niepewna, jej życie definiuje samotność i pracoholizm, a poczucie klęski przekreśla jakąkolwiek nadzieję na lepsze jutro.

Wymowa Pępowiny jest smutna i przygnębiająca, a na dodatek mocno naznaczona fatalizmem. Sam tytuł jest głęboko symboliczny, gdyż oznacza nie tylko specyficzną, wielowymiarową relację matki z dzieckiem, ale też nie mniej rzeczywistą więź łączącą nas z przeszłością, ze wszystkim tym, co nas ukształtowało wpływając na nasz los; swego rodzaju genetyczne obciążenie uwzględniające wszelkie błędy popełnione przez naszych rodziców posiadające tę szczególną właściwość, że im bardziej chcemy z nimi zerwać, tym silniej oddziałują na nasze życie. Tu rodzi się pytanie, na ile człowiek jest w stanie kontrolować własne życie i kreować sam siebie; czy rzeczywiście ma wpływ na swoją przyszłość, czy też wkracza w starannie ukształtowany już los będący spadkiem po minionych pokoleniach?

Majgull Axelsson pochyla się nad kobiecym losem ukazując całą złożoność i prawdę o macierzyństwie. Zwraca uwagę na ogromną odpowiedzialność, jaka spoczywa na barkach każdej matki, obarczonej bagażem własnych doświadczeń z dzieciństwa, usiłującej sprostać wyzwaniu i próbującej przerwać zaklęty krąg błędów swojej matki i babki, by zapewnić dziecku los lepszy niż jej własny. Podkreśla ogromną rolę matki w kształtowaniu osobowości i przyszłości człowieka jednocześnie uświadamiając, jak niewdzięczne i heroiczne to zadanie, zaś jego skutki bywają nieprzewidywalne. Zmaganie się z macierzyństwem to najtrudniejsze wyzwanie w życiu, a stajemy przed nim uzbrojone jedynie we wspomnienia z dzieciństwa, którym albo się poddajemy, albo próbujemy stawić im czoło; to jedyna pewna rzecz, jaką dysponujemy.

Axelsson stworzyła przejmująco autentyczną i mądrą historię, porażającą realizmem i ukazującą relacje międzyludzkie bez patosu, uproszczeń i trywializowania, za to w sposób przenikliwy i wielopłaszczyznowy, zaskakująco odkrywczy i niejednoznaczny. Pępowina to głęboka, życiowa i boleśnie prawdziwa opowieść o ludzkim przeznaczeniu, macierzyńskiej miłości, ale również o próbach odnalezienia szczęścia w życiu, o odrzuceniu, samotności, potrzebie akceptacji, tragicznych konsekwencjach nieszczęśliwego dzieciństwa. Proza Majgull Axelsson ma to do siebie, że zdaje się opowiadać o każdym z nas, a w każdym z bohaterów można odnaleźć cząstkę siebie. Jej sugestywny autentyzm nie pozwala o sobie zapomnieć, budzi niepokój i skłania do podjęcia analizy własnego życia i relacji z najbliższymi. To boleśnie trudna, mocna, ale zarazem wspaniała książka; jedna z tych, które żyją w nas długo po zakończeniu lektury.

Moja ocena: 5/5

Opublikowane na stronie: http://lubimyczytac.pl/ksiazka/168510/pepowina/opinia/11126686#opinia11126686 

za książkę serdecznie dziękuję Wydawnictwu W.A.B. :)