Patrząc na Sycylię z lotu ptaka nie sposób nie dostrzec jej największej dumy i grozy – potężnej Etny. Ta majestatyczna góra od tysiącleci przyciąga spojrzenia, karmi wyobraźnię, budzi zachwyt… ale i respekt. To nie tylko najwyższy czynny wulkan Europy – jest mniej więcej dwa i pół razy wyższa od kolejnego co do wielkości Wezuwiusza – ale też jeden z najbardziej aktywnych na świecie. Jakby tego było mało, jest stratowulkanem – czyli tworem zbudowanym z naprzemiennych warstw lawy i materiałów piroklastycznych tworzących charakterystyczny stożek – ukształtowanym około 500 tysięcy lat temu, w plejstocenie i holocenie, co czyni ją najstarszym znanym wulkanem tego typu na ziemi.
Co kryje szczyt Etny?
Etna jest ogromna – widoczna z daleka góra licząca sobie około 3350 m n.p.m., usiana licznymi kraterami to jedynie fragment wulkanu. Ich liczba jest naprawdę imponująca – oprócz pięciu głównych kraterów, na jej zboczach rozsianych jest około trzystu mniejszych, nieaktywnych już tzw. kraterów pasożytniczych. Pięć głównych regularnie wykazuje aktywność wulkaniczną:
- Voragine (powstały w 1945 roku, nazwa pochodzi od łacińskiego słowa oznaczającego otchłań lub przepaść),
- Bocca Nuova (jeden z najaktywniejszych, powstały w 1968 roku),
- Krater Północno – Wschodni (długo był najwyższym punktem Etny, utworzony w 1911 roku),
- Krater Południowo – Wschodni (utworzony w 1971 roku, obecnie dominujący),
- Nowy Krater Południowo – Wschodni (powstał w 2007 roku).
Do najbardziej znanych kraterów bocznych należą: Monti Silvestri (powstałe w 1892 roku, łatwo dostępne dla turystów), Crateri Barbagallo (powstały w 2002 roku) i Monte Frumento delle Concazze.
Dlaczego Etna zmienną jest?
Pod Etną znajduje się aktywna strefa subdukcji – płyta afrykańska "wpycha się" pod płytę eurazjatycką. W wyniku tego procesu magma z głębokiego wnętrza Ziemi wydostaje się ku powierzchni. Co więcej, Etna nie jest klasycznym, „punktowym” wulkanem – jej aktywność powiązana jest z całą siecią pęknięć i uskoków tektonicznych rozciągających się na wschód wyspy. To właśnie ta złożona budowa sprawia, że kratery wulkanu – zarówno główne, jak i boczne – nieustannie się przekształcają: łączą się, zmieniają położenie, a ich wysokość rośnie lub maleje w zależności od charakteru erupcji.
Nie tylko kratery pozostają w ruchu – cały wulkan powoli, ale systematycznie przesuwa się w kierunku Morza Śródziemnego, ze średnią prędkością około 14 milimetrów rocznie. Etna to prawdziwy geologiczny organizm w nieustannej ewolucji. I choć może to brzmieć niepokojąco, częste, regularne erupcje Etny są… dobrą wiadomością. Dzięki nim wulkan systematycznie uwalnia nagromadzoną wewnątrz energię, co sprawia, że jest stosunkowo bezpieczny. Zupełnie inaczej niż uśpiony Wezuwiusz, którego długie milczenie zwiastuje potężną i katastrofalną erupcję w przyszłości.
Żywa góra i skarb UNESCO
Etna to prawdziwy kolos - zajmuje powierzchnię ponad 1200 kilometrów kwadratowych, ma średnicę około 40 kilometrów, a jej podstawa mierzy aż 140 kilometrów w obwodzie. Cechą charakterystyczną jest różnorodność erupcji – Etna potrafi wyrzucać popiół na wysokość kilku kilometrów, wylewać spokojne strumienie lawy albo tworzyć nowe kratery i pęknięcia. Nic dziwnego, że nazywa się ją czasem "laboratorium wulkanicznym pod gołym niebem".
Etna nie tylko fascynuje naukowców i turystów, ale jest też chroniona jako wyjątkowe dziedzictwo przyrodnicze. W 1987 roku utworzono Park Przyrodniczy Etna (Parco dell’Etna), a w 2013 roku UNESCO wpisało ją na Listę Światowego Dziedzictwa – jako miejsce o unikalnym znaczeniu geologicznym i kulturowym.
Gdy jedno imię to za mało
A skąd nazwa Etna? Jej pochodzenie nie jest do końca pewne; możliwe, że wywodzi się od starożytnego słowa aitna, którym Grecy określali coś płonącego lub gorącego. Równie prawdopodobne jest, że nazwa wzięła się od fenickiego słowa attano oznaczającego piec lub palenisko.
Na Sycylii używane są również nazwy Mungibeddu (w odniesieniu do dwóch centralnych kraterów), Muntagna (co oznacza po prostu górę) lub Mongibello (określenie samego szczytu Etny), co wywodzi się z połączenia słów oznaczających – cóż za zaskoczenie – górę: łacińskiego monte i arabskiego gibel.
Mity i legendy o Etnie
Najpopularniejszym mitem związanym z Etną jest ten, według którego stanowiła ona siedzibę greckiego/rzymskiego boga ognia, kowali i rzemiosła – Hefajstosa/Wulkana. We wnętrzu Etny znajdowała się jego kuźnia, w której podlegli mu Cyklopi wykuwali pioruny dla jego ojca – Zeusa/Jowisza. Inny mit opowiada o tym, że pod Etną uwięziony został syn Gai i Tartaru, potwór Tyfon, który terroryzował bogów i ludzi. Pokonany przez Zeusa i przygnieciony górą, do dziś powoduje jej wstrząsy, próbując się uwolnić z pułapki.
Co się tyczy samej nazwy sycylijskiego wulkanu, to mitologia wywodzi ją od imienia pewnej nimfy, córki Uranosa i Gai. Ajtne pełniła rolę rozjemczyni w sporze Hefajstosa i Demeter; oboje rościli sobie prawo do wyspy: on – do ognistego serca wulkanu, gdzie kuł boską broń wśród dymu i lawy, ona – do złotych pól, które karmiły ludzi zbożem i owocami. Ajtne rozsądziła spór sprawiedliwie, dzieląc wpływy: Demeter miała władać żyzną powierzchnią wyspy, a Hefajstos jej ognistym wnętrzem.
Z kolei nazwa Mongibel pojawia się w… romansie arturiańskim jako nazwa zamku (lub królestwa) Morgany le Fay i jej przyrodniego brata, króla Artura, zlokalizowanego w Etnie. Ta legenda przywędrowała na wyspę wraz z normańskimi najeźdźcami i towarzyszącymi im bretońskimi truwerami, po czym została przeszczepiona na sycylijski grunt. Efektem takiego przenikania się tradycji arturiańskiej z wątkami mitologicznymi może być termin Fata Morgana – włoskie tłumaczenie „Wróżki Morgany” – określające miraże często widywane w Cieśninie Messyńskiej, opisywane jako zamki wróżek na powietrzu lub fałszywa kraina wyczarowana przez jej magię.
Jak zwiedzać Etnę? Praktyczne wskazówki
Do wysokości 2500 m – możesz chodzić samodzielnie
Większość wypraw na Etnę zaczyna się w schronisku Rifugio Sapienza położonym na południowych stokach wulkanu, na wysokości około 1900 m n.p.m. To doskonała i łatwo dostępna baza wypadowa dla turystów, a zarazem jedno z najpopularniejszych schronisk na Etnie. Można stąd rozpocząć pieszą wędrówkę do znajdujących się nieopodal Kraterów Silvestri – łatwych do zwiedzania i bezpiecznych, dobrze oznakowanych, a jednocześnie niebywale malowniczych. Rozpościera się z nich przepiękny widok na okolicę i główne kratery wulkanu.
Z Rifugio Sapienza można skorzystać z kolejki liniowej (Funivia dell’Etna), która zabiera turystów na wysokość około 2500 m n.p.m. – spacer po świeżych polach lawy czy wędrówka bezpiecznym i popularnym szlakiem na jeden z kraterów bocznych – krater Barbagallo – to satysfakcjonująca alternatywa zwiedzania Etny bez konieczności wchodzenia na szczyt, z możliwością podziwiania imponujących, fantastycznych wulkanicznych krajobrazów.
Powyżej 2500 m do około 2900 m – dostęp tylko z przewodnikiem
Kolejka liniowa kończy trasę na wysokości około 2500 m n.p.m. Można stąd kontynuować wędrówkę po wyznaczonych trasach albo skorzystać z terenowych busów z napędem na cztery koła, które dowożą turystów do wysokości 2900 m n.p.m. w okolice Torre del Filosofo. Powyżej, w rejonie kraterów szczytowych, można poruszać się tylko z licencjonowanym przewodnikiem wulkanologicznym, ponieważ teren wokół kraterów głównych jest objęty strefą zagrożenia erupcją. Tu warunki zmieniają się dosłownie z dnia na dzień, wyprawy są organizowane codziennie, ale zależą od warunków pogodowych i aktywności wulkanu.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz
Spam, reklamy, wulgaryzmy i wypowiedzi niezwiązane z tematem będą natychmiast usuwane.