"Bajki, które zdarzyły się naprawdę"

Autor: Anna Moczulska
Tytuł: "Bajki, które zdarzyły się naprawdę"
Wydawnictwo: Znak literanova, 2015
Ilość stron: 233
Okładka: twarda

Według Carla Gustava Junga baśnie, jako wyraz zbiorowej nieświadomości, umożliwiają wgląd we wzorce ludzkich zachowań za pomocą skończonej liczby archetypów i motywów, które są wspólne wszystkim ludziom na świecie, niezależnie od czasu i miejsca, w jakich przyszło im żyć. To dlatego możemy dostrzec podobieństwo losów naszych i wybranej baśniowej postaci, utożsamić się z nią, a wnioski wyciągnięte z opowieści przenieść na grunt własnych doświadczeń. W scenariusze baśni można wpisać losy dowolnego człowieka, by przekonać się, że te ponadczasowe historie dzieją się i powtarzają wciąż od nowa.

Anna Moczulska, autorka bloga Kobiety i historia oraz niniejszej książki, postanowiła ująć w ramy baśni losy wybranych postaci historycznych, dopasowując ich portrety i dzieje do występujących w nich uniwersalnych motywów, w próbie spojrzenia na bohaterów z przeszłości (choć głównie jednak bohaterki) z innej perspektywy, oswojenia ich. Paradoksalnie przydanie ich losom baśniowej otoczki sprawia, że postaci te stają się nam bliższe, bardziej przystępne i intrygujące - dokładnie tak, jak ich baśniowe pierwowzory.

Bajki, które zdarzyły się naprawdę opowiadają o życiu znanych nam z kart historii kobiet, w których losach autorka dopatrzyła się - niebezpodstawnie - podobieństw do perypetii baśniowych księżniczek. Książka dzieli się na pięć części, zaś każda z nich przyporządkowana jest jednej z nich. Poznajemy więc prawdziwe Kopciuszki, Śpiące Królewny czy Księżniczki na ziarnku grochu,  Piękne wraz z ich mrożącymi krew w żyłach Bestiami czy Królewny Śnieżki osaczone przez złe macochy. Moczulska prezentuje sylwetki dwudziestu prawdziwych historycznych bohaterek idealnie wpisujących się w baśniowe schematy, powielających baśniowe archetypy, którym jednak zbyt rzadko przytrafiało się szczęśliwe życie, a ich losom bajkowe zakończenie.

Do grona Kopciuszków autorka zaliczyła Elżbietę Rakuszankę – i przyznać trzeba, że wybór był to doskonały, bo losy habsburskiej królewny jak żadnej innej idealnie wpisują się w ten baśniowy motyw: ta nieśmiała brzydula zdołała rozkochać w sobie młodego, przystojnego polskiego władcę tak mocno, że oboje przeszli do historii jako najlepiej dobrana i najszczęśliwsza para królewska w naszych dziejach. Nie od rzeczy było również wspomnienie o Marcie Skowrońskiej, brzydkiej inflanckiej chłopce – analfabetce, która zawróciła w głowie księciu i skończyła jako caryca Wszechrusi, Katarzyna I, czy hrabiance Zofii Chotek, ukochanej arcyksięcia Ferdynanda, którą za odwzajemnione uczucie do męża przez całe życie spotykały upokorzenia i afronty ze strony „lepszych od siebie”.

Śpiącymi Królewnami, które późno wyszły ze swej smugi cienia i zaczęły prawdziwe życie, Moczulska nazywa między innymi siostry Jagiellonki: Annę, Katarzynę i Zofię. Zahukane królewny, przez większość życia pozostające w cieniu apodyktycznej i władczej matki, królowej Bony, późno obudziły się do życia, ale za to w jakim stylu: Anna po pięćdziesiątce została królem Polski, a następnie żoną Stefana Batorego; Katarzyna długo po ukończeniu trzydziestego roku życia wyszła za mąż za księcia Jana Wazę i po latach koszmaru, jaki zgotował jej królewski szwagier, została szwedzką władczynią i matką polskiego monarchy; Zofia, wydana naprędce po trzydziestce za księcia Brunszwiku, odcisnęła w swej domenie wspaniały, niezatarty ślad.

Księżniczkami na ziarnku grochu nazywa autorka bohaterki, którym nieszczęście przyniosła błękitna krew krążąca w ich żyłach – Jane Grey, w wieku trzynastu lat nazywaną najuczeńszą kobietą w Anglii, zaprowadziły na szafot ambicje krewnych, zaś Karolina Matylda Hanowerska, żona szalonego duńskiego króla, za romans z królewskim medykiem została skazana na dożywotnie wygnanie. Prezentując z kolei losy Marii Tudor, Moczulska każe się zastanowić, czy rzeczywiście królową, która przeszła do historii jako Krwawa Mary, powinno się określać mianem bestii, oraz czy w przypadku Joanny Kastylijskiej, której do dziś się pamięta upiorną podróż z mężowską trumną przez Hiszpanię, zasadne jest używanie przydomka Szalona…

Anna Moczulska ciekawie dobrała bohaterki do roli Królewny Śnieżki – czyli dziewczęcia biernie poddającego się woli innych, nie mającego dość sił, chęci czy hartu ducha, by postawić na swoim i oprzeć się dominacji. Walcząc ze stereotypami przedstawia losy Barbary Radziwiłłówny, często ukazywanej jako niewiniątko krzywdzone przez złą, niegodziwą teściową, królową Bonę, czy też cesarzowej Austro-Węgier, Sissi, która skonfliktowana z matką męża Zofią Wittelsbach nie potrafiła zadbać o własne dzieci, skazując się na dożywotnią, dobrowolną tułaczkę po Europie.

Bajki, które zdarzyły się naprawdę to książka wyjątkowa – głównie ze względu na dobór bohaterów i jakże pomysłowe wpasowanie ich losów w baśniowe scenariusze. Anna Moczulska posiada niezwykły dar snucia opowieści z niebywałą lekkością i swobodą, bez nadęcia, patosu i zachowania tej specyficznej powagi, jaka cechuje publikacje historyczne, jak również dzielenia się swoją pasją w sposób niewymuszony i trafiający wprost do serca i wyobraźni czytelnika. 

Trzymając się historycznych faktów, autorka po prostu inaczej rozkłada akcenty w swoich opowieściach, co pozwala ujrzeć bohaterów z innej perspektywy; doskonałym przykładem tego zabiegu jest portret cesarzowej Elżbiety Bawarskiej, która dzięki filmowemu wizerunkowi jest postacią budzącą współczucie i sympatię, a która za sprawą niniejszej lektury sporo traci w naszych oczach, jawiąc się jako matka, która nie potrafiła zadbać o własne dzieci, wybierając dobrowolne wygnanie, zaś w stosunku do synowej, Stefanii Klotyldy Koburg, była równie trudna w obejściu, jak jej własna teściowa. Sugestywna i intrygująca narracja autorki wypełnia ramy baśni oraz przydaje barw i głębi przykurzonym, suchym historycznym faktom, uświadamiając, jak fascynująca może być historia i jakże często przewijają się na jej kartach typowo baśniowe postaci i motywy. Zaznaczyć przy tym trzeba, że analogie wskazane przez Moczulską są wyjątkowo trafne, nienaciągane,  dzięki czemu opowieści łatwiej zapadają w pamięć i zachęcają do dalszych eksploracji tematu. Szkoda tylko, że te prawdziwe historie tak rzadko wieńczy iście baśniowy happy end…

Moja ocena: 5/5

Opublikowane na stronie: http://lubimyczytac.pl/ksiazka/259212/bajki-ktore-zdarzyly-sie-naprawde-historie-slynnych-kobiet/opinia/28643994#opinia28643994

za książkę serdecznie dziękuję księgarniom Matras :)