"Miłość z kamienia"

Autor: Grażyna Jagielska
Tytuł: "Miłość z kamienia"
Wydawnictwo: Znak, 2013
Ilość stron: 205
Okładka: miękka ze skrzydełkami

Czekałam, aż ktoś do mnie zadzwoni i powie, że to już koniec. Nie chodziło mi o to, żeby to był szczęśliwy koniec, tylko jakikolwiek. Myślę, że czasami można chcieć już tylko, żeby coś się skończyło, obojętnie jak.

Korespondent wojenny. Człowiek, który ryzykuje własnym życiem, by znaleźć się w centrum wydarzeń przed innymi i zrelacjonować je jak najpełniej, najdokładniej. Uzależniony od adrenaliny, jaką wyzwala uczestniczenie w przełomowych wydarzeniach, nieustanne obcowanie z niebezpieczeństwem, zaglądanie śmierci w oczy – i od informacji – jej brak to prawdziwa katastrofa, której ogromu nie jest w stanie wyobrazić sobie nikt, kto nie jest przedstawicielem tej specyficznej profesji. To człowiek, którego większym lękiem niż wizja własnej śmierci napawa to, że w pogoni za newsem ubiegnie go ktoś inny, że przegapi coś istotnego, że nie zdąży na czas. To ktoś, dla kogo relacjonowanie wydarzeń jest dużo lepsze niż realne życie, które już zawsze będzie wydawało się blade, mało ekscytujące i niepełne.

Jak wygląda codzienność z korespondentem wojennym? Jaką cenę za życie na krawędzi płaci on sam i jego najbliżsi? Poruszająca książka Bractwo Bang Bang, napisana przez dwóch fotoreporterów wojennych, bezlitośnie obnaża mechanizmy tego zawodu i spustoszenia psychiki, będące nieuniknionym jego następstwem: Doświadczam depresji i mam koszmary. Po tym, co widziałem, czuję się wyobcowany, oderwany od normalnych ludzi, również od własnej rodziny. Często nie potrafię nawiązać błahej rozmowy, ani w niej uczestniczyć. Opada na mnie zasłona i jestem w ciemnościach otoczony ponurymi widziadłami śmierci i krwi, w jakimś mrocznym miejscu zapomnianym przez Boga i ludzi.

Okazuje się, że podobnych stanów doświadczają również bliscy dziennikarzy działających na pierwszej linii frontu – i o tym właśnie opowiada autobiograficzna książka Grażyny Jagielskiej, żony najbardziej bodajże znanego polskiego korespondenta wojennego, a przy tym pisarza i publicysty, Wojciecha Jagielskiego.

Doświadczam zaniku czucia i mam koszmary. Jestem wyobcowana, daleka od ludzi. Najbliżsi przyjaciele wydają mi się obcy, żyją za zasłoną. Nie potrafię rozmawiać o rzeczach błahych, zdarza się, że nie odpowiadam na pytania albo przestaję uczestniczyć w rozmowie. Często jestem w ciemnościach, w których natykam się na krew, w jakimś ciasnym, zapadniętym miejscu o wysokich ścianach. Nie znam stamtąd wyjścia. Słowa niepokojąco podobne do tych z cytatu powyżej, a jednak wypowiedziane przez kogoś, kto nie doświadczył koszmaru wojny bezpośrednio, lecz poznał cała gamę uczuć towarzyszących lękowi o ukochaną osobę narażającą się na śmiertelne niebezpieczeństwo. To nie Wojciech, po 20 latach i 53 wojnach trafił do kliniki stresu bojowego, ale jego żona.

Jak to możliwe? Jak do tego doszło? Grażyna Jagielska w Miłości z kamienia dokonuje próby analizy i prześledzenia wspólnej drogi, która doprowadziła ich oboje do tego konkretnego punktu w życiu, w którym ona próbuje poskładać rozpadającą się psychikę na oddziale zamkniętym, zaś on poświęca się wreszcie dla niej i rezygnuje z pasji, która zniszczyła ich związek.

Z początku nic nie zwiastowało tak dramatycznego obrotu spraw i głębokiego rozdźwięku między nimi: małżonkowie poznali się na studiach, połączyła ich nie tylko miłość, ale wspólne zainteresowania, sposób postrzegania świata, pasja do podróżowania. Okazało się, że doskonale się rozumieją i wzajemnie uzupełniają, czego chcieć więcej? Pierwsze zgrzyty w ich związku pojawiły się, gdy Wojciech, jako korespondent zatrudniony w Agorze, zaczął jeździć na wojny. Aby dobrze przygotować się do każdego wyjazdu, spędzał coraz więcej czasu w pracy, poszukując i wyłuskując informacje, dzięki którym zyska przewagę nad kolegami po fachu, będzie przed nimi na miejscu wydarzeń i jako pierwszy zda z nich relację. Nieustannie trwał na posterunku, obawiając się, że w przeciwnym razie przegapi coś istotnego, że nie znajdzie się we właściwym miejscu w odpowiednim czasie, że przeoczy jakiś szczegół, który okaże się decydujący dla pozyskania źródła informacji. A kiedy wreszcie wyjeżdżał, oczekiwał od żony, że będzie na niego cierpliwie czekać – ta myśl zapewniała mu grunt pod nogami, dawała poczucie bezpieczeństwa i niezmienności.

Grażyna z kolei bardzo źle znosiła ciągłą nieobecność i paraliżujący strach o życie męża. Po jego powrotach czuła, że powstaje między nimi przepaść, wynikająca z przeświadczenia, że nie może dzielić z nim jego przeżyć i wspomnień, choćby najbardziej koszmarnych – a więc go nie rozumie; a to wytwarzało dystans. W odruchu rozpaczy i chęci zniwelowania przestrzeni, do której nie miała dostępu, zdecydowała się nawet pojechać z mężem na wojnę (Kaszmir, Sri Lanka, Afganistan), ale był to pomysł chybiony: Wojtek nie chciał mieć jej przy sobie, bo musiał mieć do kogo wracać, poza tym, dbając o jej bezpieczeństwo, nie mógł przy niej ryzykować i należycie wykonywać swojej pracy.

Grażyna zostawała więc w domu i czekała. Obawa o życie męża przerodziła się w paraliżujący lęk, nieustannie żyła w oczekiwaniu na złą wiadomość, w przeczuciu nieuniknionej katastrofy. Dzwonek telefonu wzbudzał w niej panikę. Kiedy wracał, wcale nie było lepiej, ulga była chwilowa; na dodatek Wojtek obarczał ją swoimi wojennymi wspomnieniami, z których się otrzepywał, jak pies z kurzu, a ona przyjmowała całe to zło, koszmarne przeżycia, tragiczne historie ofiar. Zaczęła tracić kontakt z rzeczywistością, prześladowały ją wojenne obrazy, zaczęła cierpieć na bezsenność, miała zaburzenia postrzegania – w ten sposób wreszcie trafiła do kliniki stresu bojowego, a on zrezygnował dla niej ze swojej pracy. Połatać poszarpaną psychikę wcale nie jest tak łatwo; oboje muszą nauczyć się na nowo siebie i wspólnego życia, zbyt wiele się wydarzyło, zbyt dużo ich podzieliło.

Chcę, żeby ktoś osądził nas za to, co robiliśmy. Żyliśmy z wojny i strasznych opowieści i ryzykowaliśmy życiem, szczęściem bliskich dla zwykłej dziennikarskiej zdobyczy. Tego chyba nie wolno robić.

Miłość z kamienia to bardzo osobista książka, trochę jak publiczna spowiedź. Podziwiam odwagę autorki, ja sama nigdy nie zdecydowałabym się na podobny ruch, na tak dogłębne obnażenie własnej duszy. Moim odczuciom nie towarzyszy jednak niesmak wynikający z faktu, że ktoś zdecydował się sprzedać własną prywatność; Jagielska opowiada o swoim małżeństwie śmiało, nieraz brutalnie, ale zarazem z wyczuciem i taktem. Trudno zagłębiać mi się w sferę jej motywacji, jednak bezsprzecznie Miłość z kamienia to wstrząsająca opowieść o sile rażenia wojny, kwestii moralnej odpowiedzialności dziennikarzy i korespondentów za ludzką krzywdę i cierpienie, których są świadkami, a nie robią nic, by im przeciwdziałać; o cenie, jaką trzeba ponieść będąc nie tyle uczestnikiem, co ledwie obserwatorem wydarzeń  – i o brzemieniu, jakie z tego tytułu, jak w efekcie domina, spada na kolejne, bezpośrednio z nią niepowiązane osoby. 

O samotności, depresji, zniszczonej psychice korespondentów czy fotoreporterów wojennych można przeczytać chociażby we wstrząsającym Bractwie Bang Bang – Jagielska ukazuje to, co wojna robi z ludzką psychiką, niejako od drugiej strony: ich bliskich, którzy każdego dnia umierają ze strachu, czekając na powrót lub telefon z kondolencjami. Choćby dlatego jest to książka ważna – pokazuje problem z całkiem innej perspektywy, niejednokrotnie zupełnie niedostrzeganej, jak wygląda życie z korespondentem wojennym. I jaką płaci się za nie cenę.

Moja ocena: 4/5

Opublikowane na stronie: http://lubimyczytac.pl/ksiazka/159883/milosc-z-kamienia-zycie-z-korespondentem-wojennym/opinia/12122318#opinia12122318